SCHADUW

... er wil NIETS groeien !

Het is een veel gehoorde klaagzang. Bij gebrek aan voldoende licht is het een stoffige, donkere plek met hooguit een mostapijt. Iedere tuin heeft wel zo een zorgenkind. Ons klassiek planten aanbod is niet geschikt om in de schaduw, laat staan de diepe schaduw te staan. En toch kan men ook daar voldoende tot weelderige beplanting laten groeien. Volgens het woordenboek is schaduw het gedeelte van een ruimte waar het licht onderschept is of waar het licht niet rechtstreeks doordringt. Meestal onder bomen of een ongelukkig hoekje op het noorden langs een hoge haag of muur maar ook vele stadstuinen kunnen hieronder worden gerangschikt. Het zijn vaak niet veel meer dan een groot terras, ingesloten tussen hoge muren. Ook als de tuin groter is, is er dikwijls wel zo’n donkere plek vlak bij het huis of tegen een afsluitingsmuur.

In het voorjaar kan een schaduwtuin schitterend zijn, dan bloeien er tientallen typische schaduw minnaars. Deze tuinen hebben de gewoonte om al vroeg in het seizoen uit te doven. Eind mei, als het bladerdak zich boven al dit moois gesloten heeft, wordt het donker en stoffig in de schaduwtuin. Het is begrijpelijk dat schaduwplanten per definitie vroege bloeiers zijn: vroeg in het jaar is er nog lucht en licht voorhanden. Later in het jaar valt er niet veel meer te beleven in het donker en laten insecten het afweten. Daarom is het ook zo moeilijk om de schaduwtuin tot laat in het seizoen presentabel te houden. Vooral de nazomer en de herfst zijn problematisch.

Men vindt een schaduwtuin, saai en oninteressant en veelal wordt dit vooroordeel bevestigd. De reden daarvoor is vaak omdat men de verkeerde planten koos en geen decoratieve elementen voorzag zoals structuren, spiegels, gekleurde bestrating en licht reflecterende materialen. Met een beetje fantasie kan zo’n onaantrekkelijke donkere hoek omgetoverd worden in een aangename groene oase. Een aantal schaduwplanten kan ook in een pot worden gekweekt, zodat ze ook bruikbaar zijn als je alleen maar een donker terras hebt.

Laat ons eerst een kijken naar de staat van de grond. Vaak is het zo dat de grond droog tot zeer droog is. De wortels van de bovenstaande bomen zuigen de grond droog maar ook grond langsheen gebouwen en muren die de regen tegenhouden ontberen het noodzakelijke vocht. Veel schaduwplanten hebben een ding gemeen, zij houden van vochtige grond. Het is mogelijk om onder bomen grote verhoogde bloembedden aan te leggen door middel van een keermuur. Ongeveer 30 centimeter hoogte is voldoende. In deze bedden wordt humusrijke tuinaarde gestort. Voor een speels effect is het mogelijk om meerdere plantenbakken van verschillende hoogtes te maken. Als u helemaal van het droogte probleem af wilt, kan een automatische sproei-installatie een uitkomst bieden maar ook het toevoegen van een fysisch bodemverbeteraar stijl 'TerraCottem' helpt je al een eind verder. Deze producten bestaan uit meststoffen, gemalen vulkanisch gesteente en waterabsorberende polymeren. De grond krijgt daardoor een veel groter buffer vermogen.

Als u de droogte uit de tuin verbannen hebt is de schaduw wat betreft de beplanting niet zo'n groot probleem meer. Er zijn erg veel planten die graag in de schaduw groeien.

Sommige bomen zoals Acers (Esdoorn), Aesculus (Paardenkastanje) en Fagus (Beuk) kunnen de boel zo afsluiten dat zelfs wij geen hand meer voor de ogen zien. Dan kan het noodzakelijk zijn de bomen middels snoeien te dunnen zodat hier toch nog enkele zonnestralen de bodem kunnen bereiken. Het staat buiten kijf dat je dit best laat uitvoeren door deskundigen. Het kost wat geld maar de voldoening zal immens groot zijn. Ja, een schaduwtuin behoeft dus wel wat meer zorgen.

Ook door de plantenkeuze maken we van een saaie hoek een schitterende binnenplaats. Goudkleurige variëteiten of gevlekte bladeren zijn niet echt mijn ding maar op een schaduwplek kunnen ze wonderen verrichten. Het is bovendien een misverstand dat al deze gele of gevlekte planten in de volle zon moeten staan. Samen met donker bladerige planten brengen ze licht en diepte in de tuin. Naast de klassiekers als Hedera, Hosta en verschillende varens ( Adiantum, Asplenium, Dryopteris ...) zijn er nog andere planten die het goed doen in de schaduw.

Polygonatum (Salomonszegel) wordt in voedzame, vochtige grond tot 1 meter hoog. De P. multiflorum bloeit in mei-juni het rijkste, de P. odoratum verspreidt, zoals de naam zegt een heerlijk geur. De bontbladige P. falcatum ‘Variegatum’ wordt 50 tot 75 cm hoog en brengt daardoor meer diepte in je donkere hoek. Smilacina racemosa (Valse salomonszegel) krijgt in mei witte bloemen in dichte, lange pluimen en wordt ongeveer 75 cm hoog. Soms verschijnen er koraalrode vruchten. Tricyrtis (Paddenlelie, ook wel arme luis orchidee genoemd) is leuk voor wie van detail houdt. De T. hirta bloeit witroze met bruinrode stipjes in september-oktober, de T. formosana begint in augustus met lichtroze bloemen met mauve vlekjes. T. latifolia krijgt in juli crème gele bloemen met donkerbruine vlekjes. Deze planten houden van humusrijke, vochthoudende grond.

Uvularia grandiflora krijgt in april-mei witte, klokvormige, hangende bloemen.Met zijn 40 cm hoogte een prima plant om tussen en onder struiken toe te passen. Aconitum (Monnikskap) is een spectaculair geslacht dat ook geschikt is voor de schaduw. Vooral A. septentrionale, A. lamarckii en A. vulparia doen het bijzonder goed op donkere plekken. Actaea spicata (Christoffelkruid) krijgt na de bloei in mei-juni giftige zwarte bessen. De soort A. rubra heeft witte bloemen en geveerde bladeren en is geschikt voor schaduw. Cimicifuga (Zilverkaars) is een langlevende vaste plant. Ze kent een trage start maar beloont je met mooie witte pluimen in het najaar. C. simplex bloeit pas vanaf eind september en wordt het hoogste: 1,5 m. Astilboides tabularis (Tafelblad) wordt zo genoemd vanwege zijn grote schildvormige bladeren met een doorsnede van 50-60 cm. Toch zijn ook de kleine witte bloempluimen in juni-juli het aanzien waard. Hoogte: 125 cm. Verder hebben we ook nog Kirengeshoma palmata, een vaste plant uit de bergbossen van Japan, met lichtgele bloemen en Rodgersia aesculifolia die bloeit in juni-juli met roomkleurige bloemen in slanke pluimen. Hij kan 125 cm hoog worden als hij met rust wordt gelaten. Tenslotte is er de geweldenaar Aruncus dioicus (Geitenbaard), met bloempluimen in juni-juli. Hij wordt bijna 2 meter hoog en is daardoor een spectaculaire vertoning.

Vaste planten die in het najaar bloeien zijn dus nog wel te vinden maar bloeiende heesters die ook nog van schaduw houden zijn er niet veel. Aucuba japonica (Broodboom), heeft geel gevlekt blad en bloeit met een minuscuul gele bloemetje in mei. Moet het vooral van zijn rode vruchten hebben die heel de winter blijven staan. Bovendien geeft zijn gevlekt blad diepte aan de tuin. Clethra alnifolia (schijnels), bloeit wit in juli-augustus, Coronilla emurus (kroonwikke), bloeit geel in mei-juli, Diervilla splendens, bloeit geel in juli, Ribes alpinum 'Pumilum' (Alpenbes), bloeit geelgroen in juni (1 m hoog), Viburnum opulus 'Compactum' (Gelderse roos), bloeit wit in mei-juni is 1 m hoog en heeft prachtig rode bessen bijzonder gegeerd door de vogels.

Struiken die bloeien in het najaar zijn haast niet te vinden maar Hydrangea arborescens 'Annabelle' (Eikenblad hortensia) bloeit tot oktober en doet het merkwaardig goed in de schaduw. Bovendien heeft hij een zeer decoratief blad dat in de herfst alle kleuren van de regenboog krijgt, een aanrader.

APRIL

- De rozen houden van een laag goed verteerde stalmest die tevens dienst kan doen als mulching. Een kalkrijke rozemest geeft stevige stengels en zorgt voor een rijke bloei.

- Kruiden moeten zo dicht mogelijk bij de keuken staan. Is de groentetuin te ver afgelegen plant ze dan in een nabijgelegen border. Bieslook is een aardige boord voor een pad en bloeit bovendien mooi. Krulpeterselie is een fraaie bladplant en vormt een mooie basis voor bloeiende vaste planten. Als men zorgvuldig plukt blijven deze kruiden er trouwens aardig uitzien.

- In de groentetuin kunnen alle teugels worden losgegooid. Zaai nu in volle grond prei, vroege uien, pastinaak, spruiten, uien, spinazie, radijs, raap en sla.